O, kimdir axı?(Həyatımın Essesi-romanımdan bir bölməsi)
Bizim millətin həyatda nəyəsə söykənən aksiomlardan özlərinin çıxartdığı, çıxartmaqdan çox özlərinin doğru olmasını təsdiqlənməsi üçün deyilən, hətda Pifaqor teoremindən də əzbər bildikləri bir teorem var idi ” Onun belində gitara görmüşdülər,demək O, satanistdi; O, günəşə,işığa nifrət edir ,ona görə gecələr gəzir, demək O, satanistdi;
O,həmişə qara geyinir, demək O, mütləq satanistdi; O, tək gəzir, ətrafının, qarşıda gördüyünün onun yaxşı olmamasını bildirməmək üçün üzünə yalandan verdiyi süni təbəssümü var, demək O, şərtsiz satanistdi”; beynimə salmışdılar bu cümlələri, bir kəlmə kəsmələr belə haqqında bu cür danışırdılar, bununla bərabər ” onu məktəbdə çox sıxırdılar, sinifdə nə zibil olurdu sakitliyindən istifadə edib onun üstünə atırdılar, dinmədiyinə görə də, səhv bilib onu həmişə acılıyıb danlayırdılar. O,əvvəl belə deyildi, atası öləndən sonra elə uşaq ikən dəyişməyə başladı, çox döyüldüyünə görə də gözləri sanki dönmüşdü, qabağımıza çıxanda ondan aralı keçirik, sinifdə də heç kəs onunla bir partada oturmurdu; axır vaxtlarda dərslərə gec-gec gəlirdi, gələndə qolları kəsik-küsük olurdu, bunu gedib qırağda demə, eşitdiyimə görə O, özünə qarşı mazoxistdi” və “15 yaşında artıq O, ailəsini saxlamaq üçün hər işə girişmişdi, ofisiant daha çox olurdu, çünki indi ən tez tapılan iş o idi; deyirlər anası fayişədi, amma düz demirlər, işləməyə səbəb elə anası və qardaşının oxumasıdır; anası “rak” xəstəliyinə tutulub, kasıblıqdan evdə müalicə alır, O, çırpına-çırpına düşünür ki, hər şeyi düzəltmək onun əlindədir və hər şeydə düzələcək, qardaşıda özündən balacadır; bütün bu işlərə görə də oxumağa çox həvəsi olsada, məktəbdən çıxartdılar onu; məktəbdən başqa səbəblə, dələduzluq, avara, sinifi dərsdə qaynadan adı ilə çıxartdılar, məncə bu direktorun ona qarşı acığı idi, onda bir səhvə ilişdirib çıxartmağa can atırdı; bizim direktor kreslo üstünə oturduğuna görə özünü xüsusi insan kimi göstərməyi çox xoşlayır, həmişə hər hansı bir tədbirdə iştirak edən də,onun adını xüsusi qeyd etməklərini qabağcadan tədbir aparıcısına dönə-dönə tapşırır, sinifə girəndə şagirdlərlə bərabər müəllimlərin də ayağa durmasını istəyən bir adamdır, kobud dildə desəm, vəzifəni insanlıqdan üstün tutan bir adamdır, direktorluq vəzifəsini əlindən alsalar paranoiklikdən dəlixanaya düşər bəlkə... Bir gün O, direktoru məktəbin dəhlizində görəndə salam vermədən,saymayıb keçmişdi, buna görə direktor önəmli şəxsiyyətinə zərbə vurulduğunu fikirləşib, öz ehtiyatını əldən verdiyini düşünüb onu çıxartmağı, hər kəsin bu hadisəyə fikir verib, direktordan qorxması üçün etmişdi, əslində isə O, saymamazlıq etməmişdi, fikirli olduğundan hətda hara getdiyini bilmirdi, sinifdə də hər dəfə dalıb özündən gedirdi. Onun haqda başqa bir şeydə danışırdılar, onu kilsədə görüblər, sən demə dua etməyə getmirmiş, allahı söyməyə gedirmiş;deyillər gitaranıda bu səbəbdən seçibmiş, sırf dindarların xoşlamadığı alət olduğuna görə... Qardaşını çox istəyir, onunla valideyiniymiş kimi davranır, oxuması üçün bəzən anasının dərman pulundan ona dəftər almasına verir, qohumlarından təkcə xalası Bakıda yaşayır, qalan qohumları Rusiyada, izləri-tozları da bilinmir. Ətrafdakı adamlarla danışmağı yadından çıxardıb, ona görə deyillər ki, evdə dayanmadan danışır, bütün bunlara baxmıyaraq bunlar hər kəsdən ayrıca yığılan cümlələrdi, lakin hər kəsin mərkəz cümləsi” O, çox yaxşı uşaqdır” ” bu söhbətlərini axır vaxtlarda çox eşitmişdim, mənə marağlı gələn isə qəsəbədə çox müddət qalsamda onu tanımamağımdır. Bütün bunları mənə sinif yoldaşı danışmışdı...
O,həmişə qara geyinir, demək O, mütləq satanistdi; O, tək gəzir, ətrafının, qarşıda gördüyünün onun yaxşı olmamasını bildirməmək üçün üzünə yalandan verdiyi süni təbəssümü var, demək O, şərtsiz satanistdi”; beynimə salmışdılar bu cümlələri, bir kəlmə kəsmələr belə haqqında bu cür danışırdılar, bununla bərabər ” onu məktəbdə çox sıxırdılar, sinifdə nə zibil olurdu sakitliyindən istifadə edib onun üstünə atırdılar, dinmədiyinə görə də, səhv bilib onu həmişə acılıyıb danlayırdılar. O,əvvəl belə deyildi, atası öləndən sonra elə uşaq ikən dəyişməyə başladı, çox döyüldüyünə görə də gözləri sanki dönmüşdü, qabağımıza çıxanda ondan aralı keçirik, sinifdə də heç kəs onunla bir partada oturmurdu; axır vaxtlarda dərslərə gec-gec gəlirdi, gələndə qolları kəsik-küsük olurdu, bunu gedib qırağda demə, eşitdiyimə görə O, özünə qarşı mazoxistdi” və “15 yaşında artıq O, ailəsini saxlamaq üçün hər işə girişmişdi, ofisiant daha çox olurdu, çünki indi ən tez tapılan iş o idi; deyirlər anası fayişədi, amma düz demirlər, işləməyə səbəb elə anası və qardaşının oxumasıdır; anası “rak” xəstəliyinə tutulub, kasıblıqdan evdə müalicə alır, O, çırpına-çırpına düşünür ki, hər şeyi düzəltmək onun əlindədir və hər şeydə düzələcək, qardaşıda özündən balacadır; bütün bu işlərə görə də oxumağa çox həvəsi olsada, məktəbdən çıxartdılar onu; məktəbdən başqa səbəblə, dələduzluq, avara, sinifi dərsdə qaynadan adı ilə çıxartdılar, məncə bu direktorun ona qarşı acığı idi, onda bir səhvə ilişdirib çıxartmağa can atırdı; bizim direktor kreslo üstünə oturduğuna görə özünü xüsusi insan kimi göstərməyi çox xoşlayır, həmişə hər hansı bir tədbirdə iştirak edən də,onun adını xüsusi qeyd etməklərini qabağcadan tədbir aparıcısına dönə-dönə tapşırır, sinifə girəndə şagirdlərlə bərabər müəllimlərin də ayağa durmasını istəyən bir adamdır, kobud dildə desəm, vəzifəni insanlıqdan üstün tutan bir adamdır, direktorluq vəzifəsini əlindən alsalar paranoiklikdən dəlixanaya düşər bəlkə... Bir gün O, direktoru məktəbin dəhlizində görəndə salam vermədən,saymayıb keçmişdi, buna görə direktor önəmli şəxsiyyətinə zərbə vurulduğunu fikirləşib, öz ehtiyatını əldən verdiyini düşünüb onu çıxartmağı, hər kəsin bu hadisəyə fikir verib, direktordan qorxması üçün etmişdi, əslində isə O, saymamazlıq etməmişdi, fikirli olduğundan hətda hara getdiyini bilmirdi, sinifdə də hər dəfə dalıb özündən gedirdi. Onun haqda başqa bir şeydə danışırdılar, onu kilsədə görüblər, sən demə dua etməyə getmirmiş, allahı söyməyə gedirmiş;deyillər gitaranıda bu səbəbdən seçibmiş, sırf dindarların xoşlamadığı alət olduğuna görə... Qardaşını çox istəyir, onunla valideyiniymiş kimi davranır, oxuması üçün bəzən anasının dərman pulundan ona dəftər almasına verir, qohumlarından təkcə xalası Bakıda yaşayır, qalan qohumları Rusiyada, izləri-tozları da bilinmir. Ətrafdakı adamlarla danışmağı yadından çıxardıb, ona görə deyillər ki, evdə dayanmadan danışır, bütün bunlara baxmıyaraq bunlar hər kəsdən ayrıca yığılan cümlələrdi, lakin hər kəsin mərkəz cümləsi” O, çox yaxşı uşaqdır” ” bu söhbətlərini axır vaxtlarda çox eşitmişdim, mənə marağlı gələn isə qəsəbədə çox müddət qalsamda onu tanımamağımdır. Bütün bunları mənə sinif yoldaşı danışmışdı...
Onun haqqında hər fasilədə dalıb gedirdim, ona bəzən qısqanclığım tuturdu, mən bu yaşda hələ heçnə görməmişəm, ancaq eşitmişəm, pis vəziyyətə düşəndə çətinlikdən qaçmaq üçün hər üsula əl atmışam, bu çətinlik çüxuruna düşən hər kəs çüxurdan çıxmağa can atır, lakin fərqli yanaşmalarla, məs mən belə vəziyyətə düşəndə son nəticə üçün çalışmaqdan çox özümün sağlam çıxması üçün can atıram, yəni həmən vəziyyətdən dərs almaq kimi örməklər götürmürəm, ancaq hamı mənim kimi belə hadisəyə eyni tərzlə yaxınlaşmır, kimisi üçün çox böyük dərs olurdu, kimisi üçün yaşamına qarşı gözünü açırdı; tamını heç yarım bilmirəm,tamaşaya qıraqdan baxarkən oynanılan rol məni özünə çəkərək yerində olmasını istəmişəm,rola dəvət alanda isə məsuliyyətindən küfur içində üzmüşəm,eynən hər kəs kimi. Ağır həyatla asant həyatın əks mövqedə dayanmasıda onların sonda qazandırdığı həyatında bir-birilərinin tam əksi olmasını başından göstərir. Bu dəqiqə hansısa firmanın sahibinin arxayın-arxayın oturub, iş vaxtının qutarmağını gözləyib, işdən sonra katibəsi ilə iş görüşü üçün ayrılan otaqda qoyulan kreslosunda balaca uşağın aralı barmaqlararası baxdığı oyundan çıxmasını, yaşlı olması ilə aldanan qoca başın, övladının həyasız gəlini ilə iş qurması sonunda evdən atılıb əzab çəkməsini ayrı-ayrı nəzərlə seyr etmirəm; mənə görə bunlar ikisidə eyni yoldadılar, çünki heç kəs kreslo arxasında oturanın, yüksək səviyyəyə çatması üçün çıxartdığı dəri-qapığı yadına salmır, heç kəsdə kasıbın hansı səhvlərinə görə pis duruma düşdükləri ilə maraqlanmır, onlara görə varlı anadangəlmə doğulub və kasıbda anadangəlmə kasıb olub. Həyat nə formada verilsədə onu yaşamaq məcburəyyətindəyik cümləsini demək olar ki, minlərlə ağızdan eşitmişəm, lakin mənə görə həyatı yaşamaq məcburiyyətimiz yoxdu, həyatı yaşamaq məcburiyyəti onu həyatdan aslı saldığı nəyinsə olması ilə baş verir, onun aslı olacağımız nəyinsə olmamasında bizi heçnəyə məcbur sövq edə bilməzlər. İnsan dünya üçün necə önəmli olduğunu bilmir, elə allah üçündə, onlar öz qiymətini özləri verə bilmir, özlərini gizlədib başqalarının qiymətinə möhtac duyur, bu əlbətdəki səhf duyumdur.
Written by admin
0 comments: